So sánh giá điện và giá xăng ở Việt Nam
Xăng và điện là hai dạng năng lượng phổ biến nhất hiện nay. Xăng có ưu điểm là mật độ tập trung năng lượng cao và có thể lưu trữ bảo quản thời gian dài. Điện có ưu điểm dễ chuyển đổi thành dạng năng lượng khác nhưng không thể bảo quản dài hạn. Xăng lại chịu nhiều thứ thuế và phí hơn điện. Một khi đã cùng là năng lượng thì có thể so sánh với nhau. Muốn so sánh, chúng ta phải đưa về cùng một đơn vị, đó là VND/MJ.
Đối tượng so sánh là xăng không pha cồn RON95 bán lẻ tại cây xăng với giá đã bao gồm thuế. Điện lấy giá bậc 4 (201 - 300 kWh/tháng) của giá điện sinh hoạt vì mức tiêu thụ phổ biến đối với gia đình có ô tô riêng nằm bắt đầu từ trên bậc 4. Các giá trị khác như nhiệt trị, tỷ trọng phải lấy trung bình làm tròn vì QCVN quy định rất nhiều thông số nhưng không có hai thông số đó.
Hệ số chuyển đổi năng lượng của xe xăng và xe điện là khái niệm khá phức tạp, được tính từ năng lượng đầu vào cho đến cơ năng xuống bánh xe. Đối với xe xăng hiệu suất động cơ xăng là một rải rộng phụ thuộc vào đời xe, công suất và điều kiện vận hành. Giá trị cao nhất là 30%, ngang với động cơ nếu không kể tổn hao truyền động, hộp số, trục xe, mặt đường nhưng thực tế có thể rất thấp, chỉ đạt 15%. Chúng ta lấy 30%.
Hệ số chuyển đổi năng lượng của xe điện thường được các hãng bán xe mô tả lên tới 90%. Nhưng đấy là hiệu suất của chuyển đổi điện thành cơ năng, không tính đến việc hao hụt khi nạp (10% điện năng biến mất trong cục sạc), hao hụt trong ắc quy (không có ắc quy nào nạp vào 1 kWh điện lại lấy ra được 1 kWh), hao hụt do thời gian trữ điện trong ắc quy (ắc quy không sử dụng cũng từ từ hết điện), hao hụt khi lấy điện ra khỏi ắc quy và chuyển thành cơ năng của bánh xe. Chúng ta lấy giá trị gần cao nhất, 77%.
Bảng 1: Một số thông số cơ bản lấy làm cơ sở:
Thông số | Đơn vị | Giá trị | Ghi chú |
Nhiệt trị xăng RON95 | MJ/kg | 44 | Làm tròn trung bình |
Tỷ trọng xăng RON95 | kg/lít | 0,75 | Làm tròn trung bình |
Nhiệt trị xăng RON95 | MJ/lít | 33 | Nhân với tỷ trọng |
Giá xăng RON95-III | VND/lít | 26830 | Ngày 5/3/2022 |
Hiệu suất chuyển đổi năng lượng của xe xăng | % | 30 | Trung bình làm tròn |
Hiệu suất chuyển đổi năng lượng của xe điện | % | 77 | Trung bình làm tròn |
Giá điện 2022 | VND/kWh | 2790 | giá bậc 4 cộng VAT 10% |
Quy đổi kWh thành MJ | MJ | 3,6 | Hệ số |
Giá điện sẽ là 2790/3,6 = 775 VND/MJ nhiệt.
Hóa ra, tính về nhiệt trị, giá xăng hiện nay chỉ đắt hơn giá điện một chút (khoảng 5%). Nhưng vấn đề nằm ở ưu điểm của điện vì đó là dạng năng lượng thứ cấp dễ chuyển đổi thành năng lượng khác với chi phí thấp hơn so với năng lượng sơ cấp.
Để chuyển xăng, năng lượng sơ cấp thành cơ năng chạy ô tô, chúng ta tổn hao mất 70%, còn để chuyển điện thành cơ năng chạy ô tô chúng ta chỉ mất có 23% như bảng trên.
Để tính xem điện đáng giá bao nhiêu khi chạy ô tô, chúng ta so sánh giá thành của một MJ cơ năng. Chúng ta lấy giá của 1 MJ nhiệt trị chia cho hiệu suất của từng loại xe thì được:
Chi phí cho xe chạy xăng cho 1 MJ cơ năng: 813/0,3 = 2710 VND/MJ (cơ).
Chi phí cho xe chạy điện cho 1 MJ cơ năng: 775/0,77 = 1006 VND/MJ (cơ).
Mức chênh lệch này cho thấy rõ tại sao chạy xe ô tô điện lại rẻ hơn chạy bằng xăng cho cùng quãng đường. Vì chi phí điện trên một đơn vị cơ năng rẻ gần bằng 1/3 so với chi phí xăng.
Tương tự, để chuyển LPG thành nhiệt năng đun bếp chúng ta chỉ thu được chưa đến 50% năng lượng có ích. Nhưng nếu chuyển điện thành nhiệt năng đun nấu, chúng ta có thể thu được 90% năng lượng có ích (bếp từ). Còn nếu để sưởi bằng heatpump, nhiệt năng thu được từ điện thậm chí còn cao hơn cả điện năng đã bỏ ra. Nếu tính giá LPG và điện cho 1 MJ nhiệt năng hữu ích chúng ta cũng được sự chênh lệch giá gần như trên.
Phép so sánh trên đưa về cùng một giá trị để thấy sự chênh lệch giá của các loại năng lượng khác nhau có thể dẫn đến thay đổi hành vi người tiêu dùng. Nếu giá điện giữ nguyên khi xăng dầu, LPG tăng gấp đôi, người tiêu dùng sẽ chuyển sang dùng bếp điện từ, chạy xe điện. Sự thay đổi hành vi sẽ dẫn đến nhu cầu điện tăng cao hơn dạng năng lượng sơ cấp khác trong thời gian ngắn. Nhưng thiếu xăng có thể đơn giản là tăng nhập khẩu chứ thiếu điện thì không biết xoay ở đâu ra./.
ĐÀO NHẬT ĐÌNH
1/ Tỷ trọng, https://www.engineeringtoolbox.com/fuels-densities-specific-volumes-d_166.html
2/ Nhiệt trị, https://world-nuclear.org/information-library/facts-and-figures/heat-values-of-various-fuels.aspx
3/ Hiệu suất xe xăng, https://www.aaa.com/autorepair/articles/how-efficient-is-your-cars-engine
4/ Hiệu suất xe điện, https://www.fueleconomy.gov/feg/evtech.shtml
#Nguồn: nangluongvietnam.vn
.jpg)
